Yenidoğanın Yapısal Özellikleri
Yenidoğanın vücut oranları, süt çocuğu, büyük çocuk ve erişkinden farklıdır. Kafatası, vücuduna oranla daha büyük, yüzü yuvarlak ve mandibulası küçüktür. Göğüs, antero-posterior olarak basık değil, yuvarlaktır. Karın göreceli olarak şişkin, ekstremiteler kısadır.
Yenidoğanın Fizyolojik Özellikleri
Ağırlık: Normal yenidoğan vücut ağırlığı 2500-4000 gr arasındadır.
İlk 3-5 gün içinde %5-10 ağırlık kaybı normaldir.
Bu kayıp 7-10. günün sonunda tekrar geri kazanılır.
Bundan sonra normal yenidoğan günde ortalama 20-30 gr ağırlık alır.
Boy: Normal yenidoğan boyu ortalama 48-52cm’dir. İlk ayda yaklaşık 2.5-3.5 cm artış olur.
Vücut ısısı: Yenidoğan bebeğin ortalama aksiller vücut ısısı 36.5-37,5°C arasındadır.
Vücut ısısı doğumdan sonra geçici hafif bir düşme gösterir, 48 saatte normale döner.
Yenidoğanın vücut ısısını düzenleme kapasitesi yetersiz, vücut yüzey alanı erişkinden farklı ve cilt altı yağ dokusu azdır.
Isı kaybı en çok baş bölgesinden olur.
Normal yenidoğan 12-18 saat uyur, uyku paterni değişkenlik gösterir.
Yüzükoyun uyuma ve yumuşak yatak Ani Bebek Ölümü Sendromuyla ilişkili bulunmuştur.
Özellikle beslenme sonraları en az yarım saat yan yatırılmalıdır.
Yastık ve buyuk yorganlar örtüler kullanılmamalıdır.
Uyku esnasında yüzüne tülbent vs. örtülmemelidir. Aspirasyon riski
Anne sütüyle beslenen bebekler 24 saatte ortalama 8-12 kez emzirilir.
Yenidoğan her istediğinde emzirilmelidir.
Yenidoğan 3 saatten fazla emmediğinde uyandırılıp beslenmesi gerekebilir.
Yenidoğanın ilk idrar çıkışı 12-24 saat içinde olmalıdır.
İkinci gününde her 8 saatte bir;
3-4. günde her 24 saatte 4-6;
- günde 6-8 ıslak bez çıkarmalıdır.
Yenidoğan ilk dışkılamasını doğumdan sonraki 48 saat içinde çıkarmalıdır.
Rengi koyu yeşil, siyah ve yapışkandır.
Beslenmeye başladıktan 3-4 gün sonra rengi yeşile ve sonrasında sarıya doğru değişir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde günde 3-4 kez veya daha fazla, mama ile beslenenlerde ise günde ortalama 1-2 kez dışkılar.
Bazı bebekler oldukça saçlı doğarken bir kısım bebek ise neredeyse saçsız doğar. Lanugo adı verilen ipeksi ince vücut tüyleri, özellikle prematürelerde, sırtta, omuzlarda, alında, kulaklarda ve yüzde yaygın bir şekilde bulunur. Bu tüyler ilk birkaç haftada kaybolur.
Kafa kemikleri arasında bulunan, beynin büyümesine olanak veren kemiksiz, zarla kaplı alanlardır. Bebeğin kafasını yıkamakla beyne herhangi bir zarar vermezler
Ön fontanel (bıngıldak) bebek sakinken değerlendirilmelidir.
Normalde düz ve 2-3cm genişlikte, 3-4cm uzunluktadır, 9-24 ayda (ortalama 1 yaş) kapanır.
Üç aydan önce kapanması patolojiktir.
Kabarık olması artmış kafa içi basıncı sonucu, deprese/basık olması dehidratasyon göstergesi olabilir. Aileye bu konularda bilgi verilmelidir.
Arka fontanel 1-2 cm kadardır, doğumda kapalı olabilir veya 6-8 haftada kapanır
Hafif şiş göz kapakları yenidoğanda normaldir
Konjonktiva ve sklerada küçük kanamalara sık rastlanır. Kendiliğinden düzelir
Gözlerde sarılık/opasite/bulanıklık normal değildir
Gözlerin çok ayrık yerleşimi de anormal olabilir
Göz kapaklarında kızarıklık, şişme, pürülan akıntı enfeksiyonu gösterir.
Doğum sırasında doğum kanalında mikrop almış olabilir.
Yenidoğanın gözyaşı bezleri tam olarak çalışmadığından 3 haftaya kadar ağladıklarında gözyaşı gelmeyebilir.
Yenidoğanlar burundan nefes almaya yatkındır.
Burun delikleri çok dar olduğu için burun içi sıvı nedeniyle geçici burun tıkanıklığı ve sesli nefes alma (hırıltı) görülebilir.
Yenidoğan bebekte kıkırdak dokusu tam gelişmediğinden doğumdan hemen sonra kulaklarda anne karnındaki duruşa bağlı olarak hafif şekil bozukluğu olabilir.
Emzirmeye bağlı bebeğin üst dudağında ufak bir baloncuk meydana gelebilir.
Bu ağrısız baloncukta soyulma da olabilir.
Bu tamamen normal bir durumdur ve dudaklar daha dayanıklı hale geldiğinde ortadan kalkar.
Yenidoğan bebek yatar durumdan oturur pozisyona getirilirken başın hafif arkaya düşmesi normal iken, 45˚den fazla arkaya düşmesi anormaldir.
Yenidoğanın göğüs duvarı ince olduğundan kalp atışı kolayca fark edilebilir. Bu durum normaldir.
Yenidoğanlarda normal solunum sayısı 40-60/dk arasındadır.
Yenidoğanlar nefes alırken daha çok karın kaslarını kullanır.
Daha çok uyku sırasında olan, 5-10 saniye süren nefes tutma ve tekrar kendiliğinden nefes almaya başlama görülür.
Buna periyodik solunum denir ve normal bir durumdur.
Periyodik solunumun apne ile karışma ihtimali olabilir.
Bebeğin nefesini tuttuğu sürenin gerekli durumlarda saniyesi olan birsaatle değerlendirilmesi apneden (solunumun 20 saniyeden fazla durması) ayrılması için önemlidir.
Hızlı nefes alma, morarma, inleme, solunum sırasında burun kanatlarının kullanılması solunum sıkıntısı belirtileridir .
Bezin çok sıkı bağlanmasının bebeğin karın solunumunu engelleyebileceği unutulmamalı!
Erkek ve kız bebeklerde (hamilelikte anneden geçen östrojen hormonu nedeniyle) meme dokusu büyüklüğü görülebilir.
Bazen memeden süt de gelebilir.
Meme büyüklüğü genellikle birkaç haftada düzelir.
Memelere masaj yapılmamalı, sıkılmamalı, bu konuda aileler bilgilendirilmelidir.
Eğer abse görünümü varsa doktora danışılmalıdır
Normalde yenidoğan kol ve bacaklarını, anne karnındaki pozisyonuna benzer şekilde, hafif fleksiyonda (kıvrılmış) ve göğüse yakın tutar.
Eller genellikle sıkıca kapalıdır ve güçlü yakalama refleksi nedeniyle açmak zor olabilir.
Ancak hiç açılamaması patolojiktir
Yenidoğan bebeğin karın bölgesinin yuvarlak ve dolu gibi görünmesi normaldir.
Ayrıca bazen bebek ağladığında veya zorlandığında karın orta kısım derisi karın kaslarının arasından ortaya çıkar.
Bu sıklıkla birkaç ay içinde, bebek büyüdükçe ortadan kalkar.
Göbek kordonu
Üç damar (2 arter ve 1 ven) ve jöle gibi bir maddeden oluşur.
İntrauterin dönemde fetüsün büyüme ve gelişmesi için gerekli gıda maddeleri ve oksijeni anneden alıp bebeğe getiren ve bebekte oluşan atık maddeleri tekrar anneye götüren göbek kordonunun görevi doğumda sona erer.
Göbek bağı genellikle 7-14 günde düşer.
Göbek etrafında kızarıklık, kötü kokulu akıntı enfeksiyon belirtisidir.
Göbek bağının kuru ve temiz kalması için bezin göbek altında kalmasına ve bezin göbeği tahriş etmemesine dikkat edilmelidir.
Karında şişlik, sertlik, cilt renginde değişiklik varsa doktora danışılmalıdır
Abdominal distansiyon; ayrıca karın yüzeyel venlerinde belirginlik ve umblikal herni açısından dikkat edilmelidir.
Erkek bebeklerde skrotumlar inmemiş testis açısından kontrol edilir
Skrotumun içinde sıvı birikimi (hidrosel) yenidoğanlarda sık görülür ve genelde 6 ayda kaybolur
Anneden geçen hormonlar nedeniyle genital organlar hafif şiş görülebilir, birkaç günde düzelir.
Çoğu yenidoğan erkek bebekte sünnet derisi (penisin ön cilt dokusu) yapışıktır.
İki yaşına kadar tam olarak geriye itilemez.
Bu deriyi geriye çekmeye gerek yoktur. Kendiliğinde en geç 5-7 yaşına kadar açılır.
Bebek çiş yapmakta zorlanmadığı sürece zararsızdır.
Kız Bebekler: Bazı bebeklerde anneden geçen östrojenlerin çekilmesine bağlı ilk birkaç günde beyaz ve bazen hafif kanlı akıntı olabilir.
Normal fizyolojik bir durumdur, araştırmaya ve tedaviye gerek yoktur.
Yenidoğan Duyuları
Dokunma
Yenidoğanla iletişim kurmanın en iyi yolu dokunmadır.
Bebek daha anne karnında iken annenin hareketlerini hissetmeye başlar.
Yumuşak ve ritmik dokunuşlar yenidoğan bebeği uyarır.
Tat ve Koku alma
Yenidoğan bebek doğumdan itibaren kokuları ayırdedebilir.
Annenin kokusunu fark etmeyi çok kısa zamanda öğrenir.
Tat alma duyusu tam olarak gelişmemiş olsa da daha çok tatlıyı tercih ederler.
İşitme
Hamileliğin son dönemlerinde, bebek annenin sesini, kalp sesini, nefesini ve sindirim siteminden gelen sesleri duyar.
Yenidoğan bebek annenin göğsüne yattığında tanıdık olduğu bu sesleri duyar ve rahatlar.
İnce tonlu sesleri tercih eder. Sesin geldiği yeri lokalize etmesi zamanla gelişir.
Gürültülü seslere karşı hareketle cevap verirler.
Görme
Yenidoğan parlak ışığa karşı gözlerini kırparak refleks cevap verir.
Görme yeteneği tam olarak gelişmemişse de yaklaşık 20-30 cm uzağı görebilir.
İnsan yüzüne veya bir objeye yüz ifadesini değiştirerek, gözlerini geniş açarak cevap verebilir.
Yenidoğan bebeğin görmesi uyanık ve diğer normal aktivitelerinin (emme gibi) az olduğu zaman gözlenmeye çalışılır.
Yenidoğan bebekler insan yüzüne, geometrik desenlere ve siyah, beyaz renklere daha çok tepki verirler.
Yenidoğanın göz kasları tam gelişmemiş olduğundan bazen gözlerde kayma görülebilir, genellikle birkaç ayda düzelir.
Çok belirgin kaymalarda hemen ve 3 aydan uzun sürenlerde göz doktoruna yönlendirilmelidir .